Kinderen hebben geen idee, wat oorlog is! Voorlichting is zo belangrijk.
De verzetsstrijder Marie Blommaart uit Lamswaarde vertelt nog steeds haar verhaal over de oorlog op scholen. Ze krijgt daar de meest vreemde vragen. “Heeft u Hitler gezien?”
De barak daar woon je
– een vrije bewerking van het gedicht “de klas daar woon je” door Marielle Kolster
net als in een huis
vol luizen, kou, zonder een deken
alles op een vaste plaats
De barak daar woon je
met heel veel andere vrouwen
samen slapen, werken, ruzie maken
daar troost je elkaar
De barak daar woon je
daar leer je verder kijken
touwtjes draaien, schroeven en monteren
je komt er handen te kort
De barak daar woon je
daar zijn verrassende dingen
strafappél, controles en waterige soep
er is altijd weer iets te beleven
De barak daar woon je
elkaar luizen, borduren, zingen, dichten en cabaret
niet zogenaamd
nee echt …
De barak daar woon je
met zijn drieën in één bed
op een stromatras vol luizen
samen aan de lopende band
De barak daar woon je
binnen en buiten
sjouwen, zand verplaatsen, werken
spannend wie blijft overeind
De barak daar woon je
daar laat je je zien (of toch niet)
angstig, treurig, moedig, godsdienstig
een hechte band ontstaat
De barak daar woon je
weken, maanden, jaren onbemind
ziekte, ontmenselijking, honger en verzet
de wilskracht om samen te overleven wint
Tijdens mijn rondje hardlopen in de ochtend staan een man en een vrouw met een kinderwagen te praten. Terwijl ik langs hen loop, spreekt de man mij aan:
“Ga jij rechtdoor?“. Ik antwoord dat ik dat inderdaad van plan ben. “Pas op er wordt geflitst!“, waarschuwt de man mij. Ik herken de grap en zeg: “Ik zal niet te snel gaan ;-)”. We lachen samen en ik vervolg mijn weg…
Toch laat het mij niet los. In het kader van mijn deelname aan het theaterstuk en de vele verhalen die ik lees over de oorlog en persoonlijke verhalen van vrouwen in het verzet, dwalen tijdens het lopen mijn gedachten af. Voor mij zie ik een rustig landweggetje met aan weerszijde boerderijen en huizen.
In de Tweede Wereldoorlog kozen sommige mensen ervoor om anderen te waarschuwen, te helpen en te laten onderduiken enz. En anderen niet… Zou ik het durven, zou ik het doen? En jij, zou jij het durven?
In actie komen is in de eerste plaats een reactie van je brein; dat weet ik uit eigen ervaring maar al te goed. Toen mijn zwangere zus met haar dochtertje van 1 viel tussen de rails van een naderende sneltrein ergens in de buurt van Baarn. Ik heb nooit gedacht ik ga haar redden, het enige wat tot mij drong was het beeld en de flits “dit haalt ze nooit”. Gelukkig liep het goed af. Achteraf moest ik in het reine komen met het feit, dat ik zonder na te denken een groot risico genomen had, namelijk dat mijn kinderen zonder moeder op zouden moeten groeien.
Bij de EHBO is de eerste regel, die je leert: zorg voor je eigen veiligheid. En daar stond ik dan… omdat het allemaal goed afliep kan ik achteraf zeggen: “ik heb het juiste gedaan”.
Het ligt het natuurlijk veel genuanceerder dan mijn eerste gedachten wel of niet iets doen. Niets doen betekende in de oorlog niet dat ze niet om anderen gaven, misschien beschermde ze juist de mensen van wie ze hielden.
Wat jij of ik zou doen, dat ontdekken we pas wanneer zich iets voordoet. Wanneer jouw hulp gevraagd wordt door een ander in nood. Ieder overlevingsmechanisme werkt anders; je hebt vluchters, vechters en frezers. En zelfs de situatie bepaalt welke rol je speelt.
Wat wel heel belangrijk is: is dat we er bij stil staan en er over nadenken. Wat zou ik willen doen, wanneer iemand mij om hulp vraagt? Als ik getuige ben van een levensbedreigende situatie of onrechtvaardigheid? Door er bewust over na te denken zal je brein in situaties van nood geneigd zijn om in actie te gaan.
Dat is de reden, dat wij moeten blijven herinneren. De verhalen van de oorlog, de verzetsmannen en vrouwen, de overlevenden moeten blijven herdenken, zien en overdenken. Zelfbewust worden; dat je je ogen en oren goed open hebt en dat in actie komen alertheid vraagt om te zien wat nodig is.
Wat er in de oorlog en in de kampen is gebeurt is onvoorstelbaar, onvertelbaar en toch blijven we herinneren. In de theatervoorstelling vertellen wij daarom de persoonlijke ervaringen van de gevangenen. Over hoe zij het verzet in rolden en samen eervol overleefden.
Kom 1, 2 of 3 mei naar de Theatervoorstelling Overleven is Herinneren en ervaar de kracht van elkaar steunen en supporten. En hoor over de impact die het heeft in het leven van een ander wanneer je elkaar durft te helpen.
Opdat jij en ik het lef en de moed hebben om anderen te helpen als zij dat nodig hebben, omdat support en steun ons sterk maakt om samen te overleven…
Kaartjes koop je hier
Door: Marielle Kolster
In deze video vertelt Marie Verbraeken-Blommaart hoe ze als verzetsstrijder in een gevangenschap terecht kwam en ‘verborgen boodschappen’ naar huis in Lamswaarde wist te sturen.
2 jul 2017 07:55 • KRO-NCRV • 25 min
Sander wandelt met de Limburgse singer-songwriter Gé Reinders, die beroemd werd met zijn hit ‘Blaosmuziek’. Na het overlijden van zijn moeder Grada van Horen doet hij een bijzondere ontdekking over haar verleden. Gé groeit op in een onderwijzersgezin in de buurt van Roermond. Hij ervaart thuis een beklemmende sfeer, die alles te maken heeft met het oorlogsverleden van zijn moeder. Na de middelbare school vlucht Gé naar Amerika, hij speelt in allerlei bandjes en voelt de vrijheid; ‘een jaar lang was ik een held’. Bij terugkomst gaat hij psychologie studeren, maar een paar jaar later besluit hij om tegen de wil van zijn ouders tóch naar het conservatorium te gaan. Hij wordt muziekleraar en speelt in diverse rockbandjes. Na het overlijden van zijn moeder vindt Gé op de zolder van het ouderlijk huis een zakdoekje met daarop de namen en data geborduurd van de kampen waarin zijn moeder gevangen zat tijdens de tweede wereldoorlog. Als Gé een paar jaar later met het zakdoekje als leidraad een zoektocht onderneemt naar het oorlogsverleden van zijn moeder komt hij tot een bijzondere ontdekking: “mijn moeder was een verzetsheld, ik ben ongelooflijk trots op haar”. Dit jaar stond Gé voor het eerst in zijn carrière alleen op het podium. Onlangs verscheen van Gé Reinders zijn dubbel-cd ‘Solo’.
“Maanden geleden, toen we net begonnen waren met repeteren, was het nog leeg in onze repetitieruimte in het Vijfde Huis. Iedereen nog in haar eigen dagelijkse kloffie en onze decor bestond uit stoelen, waarmee alles werd ingevuld: bunker, trein en bedden. Langzamerhand werd de juiste kleding verzameld. Wat een verschil maakt dat al! Maar … nog steeds werkten we met ons “stoelendecor”.
Achter de schermen werd hard gewerkt en een paar weken geleden stond het eerste stapelbed in de zaal. En … in een bed hoort een matras. Stromatrassen moesten het worden. Vera nam het op zich om de jute zakken te naaien, nu het stro nog, waar gaan we dat vandaan halen? Wie gaat daar voor zorgen? Ik dus! Stro genoeg op stal waar mijn paardje woont.
En zo vertrok ik met m’n jute zakken naar stal om m’n zakken te vullen. Ik kan je vertellen, dat stro zit op een gegeven moment overal, niet alleen in de matrasjes. Vervolgens de auto volgestouwd met strozakken om ze thuis allemaal dicht te naaien. Bij de volgende repetitie gaan ze mee naar het Vijfde Huis. Weer een stukje “echter”, weer een stukje completer.
Stap voor stap bouwen we door aan dit fantastisch mooie stuk, niet alleen op het toneel, maar ook daarbuiten. Allemaal dragen we ons steentje (of stromatras) bij. Het is niet zomaar een toneelstuk … het is óns toneelstuk. En ook dát maakt het zo speciaal.”
– Marlies Nienhuis en Michelle Wollen van MY-Stables
Zonder support en hulp van anderen kunnen wij deze voorstelling niet realiseren. Velen dragen hun steentje bij; een klein gebaar misschien, maar met grote impact.
Zonder support en hulp van anderen hadden vele Joden en andere onderduikers niet overleefd. Vele mannen en vrouwen droegen hun steentje bij; een gebaar van plicht en medemenselijkheid en moed, maar met grote impact.
Zonder support en hulp van elkaar hadden de gevangen verzetsvrouwen, de concentratiekampen niet overleefd. Door de wilskracht om te overleven hielden zij elkaar letterlijk en figuurlijk op de been. De één door liedjes te schrijven; de ander schrijft gedichten; de volgende organiseert een zondagsdienst; samen zingen; een modeshow; samen bidden; samen staken; samen solidair te zijn bij een strafmaatregel; een paas- en kerstviering organiseren; het maken van cadeautjes voor elkaar met draadjes van uitgehaalde kleding; een troostende arm; een blik van herkenning en medeleven en meer. Dagelijkse daden; zoals vrouwen dat kunnen, maar het verschil tussen dood en (over)leven.
Support, steun en hulp; het helpt ons om samen de moeilijkste momenten te overleven én om doelen in ons leven te realiseren!
In de barakbedden van 3 hoog lagen in de kampen jute matrassen van 80cm x 190cm gevuld met stro én natuurlijk vol ongedierte en luizen…
Aangezien we in de theatervoorstelling Overleven is Herinneren een hele batterij aan barakbedden gebruiken kwam de vraag naar 28 jute matrassen naar voren.
Vera is een paar weken geleden begonnen aan deze klus. Jute is natuurlijk niet het meest fijne materiaal om mee te werken. Het is ruw en grof. Astrid, die Vera te hulp schiet, nadat haar naaimachine het na 24 matrassen begaf komt er al snel achter dat met een blauw shirt jute verwerken niet ideaal is.
Ik kan me een beeld voorstellen van een shirt met overal jute vezels en dan heb ik het nog niet eens over de jute vezels en stof in Vera haar woonkamer de afgelopen weken.
Het einde komt eindelijk in zicht. De laatste vier matrassen worden vrijdagmorgen genaaid.
Wat een inzet en doorzettingsvermogen van Vera. Bedankt Vera!
Nu kan het vullen met stro beginnen; het ongedierte slaan we maar over… het jute en de strootjes prikken al voldoende om een waardig idee te geven hoe het geweest moet zijn.
Met een bevrijdende afstandelijkheid ruilt Mary Vaders haar slachtofferrol in voor die van een kritische en verbaasde toeschouwer.
Wat is een bed in Ravensbrück
– Uit boek: Samen Eervol Overleefd van Hans Suijs
Een koninkrijk op aarde!
Wanneer de ploeg uit werken gaat
Stijgt het pas écht in waarde!
Wat is een bed met drie vrouw sterk
Je kunt er amper keren
En doodop moet je na het werk
Een vlo en luizen weren
Wat is je bed, vlak voor appél
De strozak en de planken
Het bed is, met het hele stel
Behagelijk met stanken
Wat is een strozak op de grond
Het meest aan te bevelen
Daar je de deken niet terstond
Met drie behoeft te delen
Wat is je bed bij moeder thuis
Schoon en verzorgd, een wonder!
Zonder één vlootje of één luis
Zonder eeuwig gedonder!
Wat was je bed? Een houten geval
Met stro en voddenlappen
Waar je voor werk en strafappél
Je steeds weer uit liet trappen
Foto barak: Uit fotocollectie WOII – Frank C. Everards
Het boek “Samen Eervol Overleefd” is te bestellen voor € 24,95 (ex. verzendkosten)
Stuur een mailtje met onderwerp: bestelling boek
en vermeldt je naam en adres via onderstaand contact formulier:
EEN TREIN VERTROK
Een trein vertrok van hier en ging…
En rijdt door mijn herinnering.
Die trein gaat weg en komt niet aan
En zal door heel mijn leven gaan.
Ik sta op ’t stil perron en wacht;
Er komt geen einde aan de nacht.
Ik wacht – en hoor – en zie altijd
De trein die door mijn hersens rijdt
En blijf het kind, dat elke nacht aan ’t einde van de spoorlijn wacht.
De trein uit mijn herinnering,
Die regelrecht de hel in ging.
Weer sta ‘k op het perron en zacht vertrekt de trein, ook deze nacht.
En eind’lijk stap ik in en rijd
Ik mee tot in de eeuwigheid.
De trein die door mijn hersens rijdt,
Op weg naar de vergetelheid.
Anneke Hemrika-Verheul
Over Lotty Huffener-Veffer
Zij zat in Kamp Vught en ging met het laatste Jodentransport naar Auschwitz. Vandaar kwam zij met een groep vrouwen, die voor Philips in Vught hadden gewerkt, het zogenaamde Philipscommando, in een werkkamp waar ze voor Telefunken aan de slag gingen, zeg maar. Ze overleefde de dodenmarsen, werd uitgewisseld met krijgsgevangenen keerde via Zweden in augustus 1945 terug naar Amsterdam. Waar niets meer was. Lees meer
Als ik bij mijn machine zit te denken
Aan Ravensbrück-les-bains, dat zalig oord
Die plaats bekend om al zijn mooie vrouwen
Zie ‘k weer wat daar mijn oog heeft bekoordNooit zal ik vergeten die stralende dag
Aan het Ravensbrücker strand
Al wat het Lager aan schoonheid bezat
Lag uitgestald in ‘t witte zand‘k Zie weer dat bultige bottige been
Die magere rug, ‘t bot steekt erdoorheen
Die weeld’rige pieken zo dor en zo steil
Die badhanddoek, pardon, ‘t is geen dweilNooit zal ik vergeten die schitterende pracht
Van het Ravensbrücker zomertoilet
De mode brengt ons dit jaar een blauwgrijze streep
Bij voorkeur gekreukeld en gepletMijn trommelvliezen worden bont en blauw
Bron: ‘Hoor de vrouwen zingen’, liedjes uit Vught en Ravensbrück;
Door ‘t lieflijk gekrijs ener hysterische vrouw
In mijn badstoel met de poten omhoog
Houd ik mijn zonnepakje droo-oo-oog
Literair Eetcafé Miller, 1987
